Przyjemski Krzysztof h. Rawicz (ok. 1605–1663), pułkownik JKM, kasztelan chełmiński, potem dziekan chełmiński, kustosz wiślicki i prepozyt włocławski. Był synem podkomorzego kaliskiego Władysława (zob.) i Barbary z Leszczyńskich, bratem Zygmunta (zob.) i Andrzeja (zob.).
Wraz z bratem Rafałem uczył się w szkole braci czeskich w Radziejowie, potem w gimnazjum w Toruniu i w r. 1625 rozpoczął (wpis 18 VI) studia w Lejdzie, dokąd obaj Przyjemscy przybyli pod opieką preceptora Krzysztofa Biskupskiego. W r. 1635 był w kraju, sejmik średzki wyznaczył go na pułkownika piechoty z zaciągów wojewódzkich. Zapewne w tym czasie przeszedł na katolicyzm. Jako dworzanin pokojowy i pułkownik JKM wraz z bratem Andrzejem podpisał 27 III 1646 umowę z ambasadorem N. de Brégy na zwerbowanie 2 000 piechoty polskiej i niemieckiej dla Ludwika XIV. On to (a nie Zygmunt, z którym jest często mylony) wraz z zaciągniętymi oddziałami został między 1 VI a 2 VII t.r. przetransportowany z Gdańska do Calais na okrętach holenderskich, gdańskich i lubeckich. Oddziały te brały udział w kampanii flandryjskiej. W czasie tej służby P. poznał Karola Gustawa Wittelsbacha, przyszłego króla Szwecji. Przypuszczalnie to właśnie P. spotkał się w październiku 1647 w Amiens z młodym Janem Sobieskim, którego podobno przedstawił Kondeuszowi.
W r. 1648 P. był w kraju; brał udział w wojnie z powstaniem Bohdana Chmielnickiego i 12 V t.r. został, wraz z hetmanami, wzięty do niewoli kozackiej, którą udało mu się zamienić na tatarską. Zdołał się z niej szybko wyzwolić i już 9 VI t.r. uczestniczył w Warszawie w radzie wojennej zwołanej przez prymasa Macieja Łubieńskiego. Podczas sejmu konwokacyjnego dano mu 17 VII t.r. list przypowiedni na zaciąg 2 100 ludzi piechoty. W październiku 1648, podczas elekcji, nalegał P. na przyspieszenie obioru króla; wybór Jana Kazimierza podpisał z woj. kaliskim. Marszałek sejmu elekcyjnego Filip K. Obuchowicz nalegał, aby P. ze swymi ludźmi ruszył co prędzej do obozu, lecz ten wymawiał się brakiem pieniędzy na zaciągi. Bp chełmiński i podkanclerzy kor. Andrzej Leszczyński zezwolił mu na zaciągi w swej diecezji pod warunkiem, że zaciężni będą się utrzymywali własnym kosztem, czyli w praktyce z pieniędzy P-ego. Latem 1649 oczekiwano w obozie pod Zasławiem na P-ego, który miał przyprowadzić 700 ludzi piechoty; wg Jakuba Michałowskiego P. nie doszedł ze swoim zaciągiem na czas. Ze swoim regimentem piechoty (600 ludzi) stał w oblężonym Zbarażu przy stawie Bazarzynieckim. Dn. 13 VII 1649 przy odpieraniu natarcia Burłaja powstrzymał cofającą się piechotę cudzoziemską; przebił wówczas sztychem chorążego węgierskiego. Potem wraz ze swoim regimentem zajmował stanowisko w narożniku obozu. Działania P-ego w Zbarażu przypisywane są w literaturze (np. L. Kubala) jego bratu Zygmuntowi. Przed r. 1655 P. otrzymał star. bydgoskie.
W czasie najazdu szwedzkiego towarzyszył P. wiernie Janowi Kazimierzowi i spod Piątku 26 VIII 1655 jako jego wysłannik przybył do obozu szwedzkiego pod Kołem, przywożąc listy króla i senatorów. Listów tych nie przyjęto dla rzekomych «błędów formalnych», lecz pozwolono P-emu wypowiedzieć się ustnie wobec Karola Gustawa i jego otoczenia. Wygłoszona wówczas przezeń niezwykle śmiała i pełna godności mowa stała się głośna, a jej fragmenty przechowały się w licznych źródłach współczesnych. P. pytał króla, jak mógł zdecydować się na najazd Polski i jaki w tym mógł mieć interes? Przecież siłą Polaków nie ujarzmi i pokój pozostanie jedynym rozwiązaniem. Potem w osobistej rozmowie z Karolem Gustawem starał się ustalić miejsce ewentualnych bezpośrednich kontaktów obu władców i był zdania, że najlepiej byłoby je odbywać o 12 mil od każdej ze stron. W październiku 1655 przebywał złożony chorobą w oblężonym Krakowie. Dn. 8 X t.r., za zgodą Szwedów, odbył konferencję z woj. łęczyckim Janem Leszczyńskim, 13 X brał udział w naradzie wojennej, która wypowiedziała się za kapitulacją. Krakowa. Mianowany w r. 1657 kaszt. chełmińskim, zrzekł się tego urzędu w r. 1661 na rzecz brata Andrzeja. Sam zaś przywdział suknię duchowną (był bezżenny) i został wkrótce kustoszem wiślickim i dziekanem chełmińskim, przy tym zaś sekretarzem królewskim. W r. 1663, zaraz po 8 VI, otrzymał z prezenty królewskiej prepozyturę. włocławską.
P. był dziedzicem: Cienina, Pępocina, Kamienia, Jednopola (Innopola) i Wilczy w pow. konińskim oraz Czerńca i Radwańca w pow. kaliskim, które w r. 1644 sprzedał bratu Andrzejowi. Dokupił zaś Gałczyno w pow. gnieźnieńskim. W r. 1663 pełnił obowiązki opiekuna synów po zmarłym bracie Andrzeju. Zmarł w końcu r. 1663, przed 15 XII.
Estreicher, XIV 368; Dworzaczek; Niesiecki; Uruski; Czaplewski, Senatorowie Prus Król.; – Frąś L., Oblężenie Zbaraża, Kr. 1932 s. 17, 39, 43, 49; Kubala L., Jerzy Ossoliński, Lw. 1924; tenże, Szkice historyczne, S. I i II, Lw. 1923 (pomylony z bratem Zygmuntem); Nowak T., Operacja krakowska króla Karola X Gustawa, w: Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, W. 1973; Wassenberg E., Jan Kazimierz, 1858 s. 170–1; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii… w l. 1645–55, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., V 504; Wotschke T., Polnische Studenten in Heidelberg, „Jahrbücher f. Kultur u. Gesch. d. Slaven” Bd 2: 1926 s. 55; – Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae, Hagae Comitum 1875; Kochowski W., Historia panowania Jana Kazimierza, P. 1859 I 212–14; Ojczyste wspominki, Wyd. A. Grabowski, Kr. 1845 II 39–40, 47–9; Rudawski W., Historia polska od śmierci Władysława IV, Pet. 1855 I 303–5; Temberski, Roczniki; Vol. leg., IV 215, 658; Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej, Z. 5, W. 1961 s. 147; – AGAD: Zapisy Trybunału Piotrkowskiego, t. 30 s. 2174 (spalone w r. 1944, odpisy w posiadaniu autora); Arch. Państw. w P.: Konin Grodz. 58 k. 224, 282v., Poznań Grodz. 41 k. 762, 44 k. 320v., 48 k. 263v., 680 k. 245v.–249v.; – Informacje Stanisława Librowskiego w oparciu o podany przezeń rkp.: Chodyński S., Katalog prałatów i kanoników włocławskich, Włocławek 1915.
Włodzimierz Dworzaczek